Veel gebruikte termen in de gezondheidszorg zijn eerstelijns- en tweedelijnszorg. Maar wat is het verschil? En heeft dit consequenties voor de vergoeding vanuit je zorgverzekering? Kort gezegd kun je bij een eerstelijns zorgverlener, zoals je huisarts of fysiotherapeut, direct terecht zonder verwijzing. Voor tweedelijnszorg, zoals een specialist in het ziekenhuis, heb je wel een verwijzing van je huisarts nodig. In dit artikel leggen we uit welke zorgverleners onder de eerste- en tweedelijnszorg vallen en beantwoorden we veelgestelde vragen over vergoedingen vanuit de zorgverzekering.
Eerstelijnszorg betekenis
Eerstelijnszorg houdt in dat je zonder verwijzing terecht kunt bij zorgverleners zoals huisartsen, fysiotherapeuten en andere basiszorgverleners. Bij klachten wend je je in eerste instantie tot de eerstelijnszorg. Mocht aanvullende zorg nodig zijn, dan kan je huisarts je doorverwijzen naar een specialist, die onder de tweedelijnszorg valt. De huisarts speelt een belangrijke rol in dit systeem. Deze bepaalt of en welke extra zorg je nodig hebt. Op deze manier wordt de kwaliteit van de zorg gewaarborgd, maar dit werkt ook kostenbesparend. Zo kan niet iedereen direct naar een specialist, wat duurder kan uitvallen. Bezoek aan specialisten, revalidatie en ziekenhuisbezoeken vallen hierbij dus onder de tweedelijnszorg. Voor het grootste gedeelte valt tweedelijnszorg onder je basisdekking. In veel situaties gaat het echter wel eerst van je eigen risico af.
Wat valt er onder de eerstelijnszorg?
De eerstelijnszorg speelt een belangrijke rol in het Nederlandse zorgsysteem, omdat het patiënten direct toegang biedt tot zorg en zo helpt om onnodige doorverwijzingen naar duurdere specialistische zorg (tweedelijnszorg) te voorkomen. De belangrijkste zorgverleners en diensten binnen de eerstelijnszorg zijn onder andere:
- Apotheken en apothekerszorg
- Fysiotherapeuten en fysiotherapie
- Huisartsen en praktijkondersteuners
- Tandartsen, inclusief andere mondzorgverleners zoals mondhygiënisten, orthodontisten en tandprotheticus
- Maatschappelijk werk
- Psychologen en psychologische zorg via consultatiebureaus
- Acupunctuur
- Thuisverpleging (geen verwijzing nodig, maar wel een indicatie)
Deze zorgverleners staan klaar om je te helpen met veelvoorkomende gezondheidsvragen en eenvoudige behandelingen, waardoor het vaak niet nodig is om direct naar een specialist te gaan.
Vergoeding bij eerstelijnszorg
De huisarts speelt een belangrijke rol binnen de eerstelijnszorg en bepaalt welke zorg nodig is. Indien nodig verwijst de huisarts je door naar een specialist in de tweedelijnszorg. De overheid legt steeds meer nadruk op de eerstelijnszorg, omdat dit vaak sneller en voordeliger is. Het is goed om te weten dat niet alle eerstelijnszorg automatisch vergoed wordt vanuit de basisverzekering. Zo is de zorg van de huisarts volledig gedekt en valt deze niet onder het eigen risico. Voor andere zorg, zoals de tandarts of fysiotherapeut, is vaak een aanvullende verzekering nodig om de kosten vergoed te krijgen. In de eerstelijnszorg kun je zonder verwijzing terecht voor hulp bij je klachten, en als het nodig is, word je doorverwezen naar tweedelijnszorg. Dit systeem waarborgt de kwaliteit van de zorg en houdt de kosten beheersbaar.
Wat is tweedelijnszorg?
Tweedelijnszorg is zorg waarvoor je een verwijzing nodig hebt, zoals onderzoeken door specialisten, behandelingen bij revalidatie en ziekenhuisbezoeken. Het grootste deel van de tweedelijnszorg wordt vergoed vanuit de basisverzekering, maar de kosten gaan vaak eerst van je eigen risico af. Eerstelijnszorg, waar je zonder verwijzing terecht kunt, probeert je eerst te helpen met je klachten. Indien nodig verwijst de huisarts je door naar de tweedelijnszorg. Dit systeem waarborgt de kwaliteit van de zorg en helpt om kosten te besparen.
Tweedelijnszorg omvat de zorg van alle hulpverleners die je alleen met een verwijzing kunt bezoeken, zoals specialisten in ziekenhuizen of klinieken. Ook revalidatie en gespecialiseerde psychische hulp vallen hieronder. Zonder verwijzing kun je geen gebruik maken van deze zorg, en ga je toch, dan zijn de kosten voor eigen rekening en worden ze niet vergoed vanuit de zorgverzekering. Meestal wordt tweedelijnszorg vergoed vanuit de basisverzekering, maar houd er rekening mee dat dit wel ten koste gaat van je eigen risico. Dit is echter niet altijd het geval; check daarom goed de polisvoorwaarden van je zorgverzekering om onverwachte kosten te voorkomen.
Voorbeelden van eerstelijns- en tweedelijnszorg
Als je je zorgen maakt over een plekje op je been, kun je zonder verwijzing een afspraak maken bij de huisarts. Dit valt onder eerstelijnszorg. Ook voor een tandartscontrole kun je direct een afspraak maken, omdat tandheelkundige zorg eveneens onder de eerstelijnszorg valt. Kortom, alle zorg waarvoor je geen verwijzing nodig hebt, zoals huisarts- en tandartsbezoeken, valt onder de eerstelijnszorg.
Stel dat je naar de huisarts gaat voor dat plekje op je been, maar de huisarts kan niet vaststellen wat het precies is. In dat geval kan de huisarts je doorverwijzen naar een specialist in een ziekenhuis of kliniek. Dit soort gespecialiseerde zorg valt onder de tweedelijnszorg. Ook als je bijvoorbeeld jeugdzorg ontvangt en door de medewerkers wordt doorverwezen naar een specialist, gaat het om tweedelijnszorg. Kortom, alle zorg waarvoor je een verwijzing van een andere zorgverlener nodig hebt, behoort tot de tweedelijnszorg.
Maar wat is dan anderhalvelijnszorg en derdelijnszorg?
Naast de eerste- en tweedelijnszorg bestaan ook anderhalvelijnszorg en derdelijnszorg. Elk niveau heeft een specifieke functie binnen het zorgsysteem en biedt hulp op basis van de complexiteit en toegankelijkheid van de zorg. Hieronder worden de anderhalvelijnszorg en derdelijnszorg uitgelegd.
Anderhalvelijnszorg
Door de vergrijzing en de toenemende zorgvraag, met name onder ouderen en mensen met chronische aandoeningen, wordt het belangrijk om de zorg betaalbaar en efficiënt te houden. Hierdoor is anderhalvelijnszorg ontstaan, een tussenvorm tussen eerste- en tweedelijnszorg. Deze zorgvorm combineert de laagdrempelige toegankelijkheid van de eerstelijnszorg met de expertise van specialisten uit de tweedelijnszorg. Bij anderhalvelijnszorg werken huisartsen en medisch specialisten samen en delen zij hun kennis, zodat patiënten niet onnodig naar het ziekenhuis hoeven te worden doorverwezen. Een voorbeeld hiervan is een samenwerking tussen huisartsen en specialisten ouderengeneeskunde, waarbij de specialist een behandeladvies geeft aan de huisarts. Ook centra, zoals regiopoli’s en stadspoli’s, bieden deze tussenvorm van zorg. Dit bespaart kosten en is voor patiënten gemakkelijker toegankelijk.
Derdelijnszorg
Derdelijnszorg, of tertiaire zorg, is een sterk gespecialiseerde zorg die voornamelijk in academische ziekenhuizen wordt verleend. Dit type zorg is bedoeld voor complexe of zeldzame medische aandoeningen, zoals zeldzame vormen van kanker of genetische aandoeningen, waarvoor de eerste- en tweedelijnszorg ontoereikend zijn. Het doel van derdelijnszorg is om de kwaliteit van leven van patiënten te verbeteren door het verminderen van symptomen bij complexe aandoeningen.
Waar valt psychologische zorg onder?
Psychologische zorg is sinds 2015 onderverdeeld in twee categorieën: generalistische basis-GGZ en gespecialiseerde GGZ. De termen eerstelijns en tweedelijns psychologische zorg worden sindsdien niet meer gebruikt.
- Generalistische basis-GGZ is bedoeld voor milde tot matige psychische klachten die vaak kortdurend behandeld kunnen worden. Behandelingen worden uitgevoerd door een GZ-psycholoog, psychiater of psychotherapeut.
- Gespecialiseerde GGZ is gericht op ernstigere en complexe psychische aandoeningen en wordt verzorgd door klinisch psychologen, psychiaters of psychotherapeuten.
Voor beide vormen van zorg heb je een verwijzing van de huisarts nodig, en de kosten worden vergoed vanuit de basisverzekering. Houd er echter rekening mee dat deze zorg wel eerst van het eigen risico afgaat. Wil je weten of je zonder extra kosten naar de GGZ-instelling van jouw keuze kunt gaan? Dit kun je eenvoudig controleren in onze zorgvergelijker bovenaan de pagina.
Heb je nog andere vragen over eerstelijnszorg of tweedelijnszorg?
Wil je meer weten over zorgverzekeringen of ben je op zoek naar een geschikte en betaalbare zorgverzekering? Op Verzekering.nl vind je uitgebreide informatie over zorgverzekeringen en andere verzekeringsopties. Met de handige vergelijkingsfunctie kun je eenvoudig en snel zorgverzekeringen vergelijken. Door filters in te stellen op basis van jouw persoonlijke situatie en wensen, krijg je een overzicht van zorgverzekeringen die het beste bij jou passen.